Udar

Dieta po udarze – kluczowe wskazówki i zasady

Dowiedz się

Czym jest udar?

Według WHO udarem mózgu nazywamy nagłe wystąpienie objawów ogniskowych
lub uogólnionych zaburzeń czynności mózgu, które utrzymują się dłużej niż 24
godziny i nie mają innej przyczyny niż naczyniowa [1]. Wyróżniamy udary
niedokrwienne, stanowiące 80-90% przypadków i krwotoczne – 10-20% przypadków [2].

Umiejętność jedzenia po udarze – główne wyzwania

Postępowanie żywieniowe chorego należy dostosować do jego stanu ogólnego i
stopnia nasilenia deficytów ruchowych i poznawczych. Następstwem udaru mogą być
między innymi niedowład kończyn, problemy z równowagą i zaburzenia poznawcze.
Po interwencji medycznej część objawów może się cofnąć, jednak nie wszyscy
pacjenci wracają do stanu sprzed choroby. Pacjenci po udarze stanowią specyficzną
grupę wymagającą wsparcia żywieniowego. Dodatkowym utrudnieniem mogą być
trudności w komunikowaniu się, depresja, upośledzenie funkcji poznawczych,
trudności z połykaniem i brak samodzielnego spożywania posiłków [2]. Wartość
kaloryczna diety powinna być dostosowana do stanu odżywienia pacjenta i przy
istniejącym ryzyku niedożywienia warto włączyć wspomaganie żywieniowe
produktami bogatokalorycznymi. Chorzy po udarze często charakteryzują się apatią
i brakiem motywacji do podjęcia leczenia i rehabilitacji, dlatego ważna jest
cierpliwość w stosunku do chorego ze strony bliskich i opiekuna medycznego. W
sytuacjach zaburzeń połykania należy rozważyć wdrożenie leczenia żywieniowego w
postaci żywienia enteralnego (dojelitowego) [3].

Zasady komponowania diety dla pacjentów po udarze

Dieta po udarze powinna być zindywidualizowana. Ryzyko wystąpienia udaru jest
wyższe między innymi u pacjentów z otyłością, cukrzycą typu 2 i nadciśnieniem
tętniczym, dlatego dobór odpowiednich składników diety ma kluczową rolę [2].
Pacjenci po udarze z utrzymującymi się powikłaniami są narażeni na rozwój
niedożywienia. Zaleca się dopasowanie kaloryczności do stanu odżywienia chorego i
wzbogacenie jej o pełnowartościowe białko.

Pokarmy wskazane – jakie i dlaczego

Zalecane są :

• Produkty niskosodowe tzn. potrawy świeżo przygotowane (nieprzetworzone) oraz
  niedosalane. Zaleca się zamianę soli kuchennej na aromatyczne zioła.
• Produkty bogatobiałkowe, jak gotowane lub duszone chude mięso drobiowe, ryby,
  białka jaj, chude twarogi
• Oleje roślinne, jak oliwa z oliwek, olej rzepakowy
• Gotowane warzywa i owoce
• Dobrze ugotowane produkty pełnoziarniste

Pokarmy niewskazane – jakie i dlaczego

• Produkty będące źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych, jak żywność typu fast
  food, przetwory mięsne, słodycze, żywność wysokoprzetworzona
• Produkty bogate w sód, jak konserwy mięsne, żywność wysokoprzetworzona, słone
  przekąski, suszone wędliny [3]

W sytuacji, gdy pacjent nie jest samodzielny, istnieje większe ryzyko niedoborów
pokarmowych i wtedy warto rozważyć wdrożenie leczenia żywieniowego.

Preparaty specjalistycznego żywienia – kiedy po nie sięgnąć i jak długo
stosować?

Chorzy po udarze, zwłaszcza ci z ryzykiem niedożywienia, niedożywieniem lub
brakiem apetytu, powinni być wspomagani preparatami doustnymi
wysokokalorycznymi i wysokobiałkowymi. Zaleca się wypijanie małymi łykami dwóch
porcji doustnych preparatów dziennie, najlepiej pomiędzy posiłkami. Pacjenci z
zaawansowaną dysfagią powinni mieć wdrożenie żywienie dojelitowe przez zgłębnik
(sondę) nosowo-żołądkowy. Żywienie chorego do 30 dni może odbywać się za
pomocą takiej sondy, ale w przypadku przekroczenia 30 dni zaleca się rozważenie
wyłonienia przetoki odżywczej [4].

Konsystencja diety po udarze – dlaczego ma znaczenie?

Dieta po udarze powinna być dobrana indywidualnie nie tylko pod kątem składu
odżywczego, ale też technik przyrządzania posiłków. Przy problemach z gryzieniem,
dysfagii, braku umiejętności samodzielnego jedzenia zaleca się zmianę konsystencji
np. dokładne gotowanie potraw, miksowanie, przecieranie i rozwadnianie do
konsystencji płynnej lub półpłynnej [3]. Rozrzedzanie do płynnej konsystencji wiąże
się jednak także z rozrzedzeniem wartości odżywczej stąd konieczne jest
monitorowanie masy ciała i stanu odżywienia pacjenta i w razie potrzeby
zastosowanie diet przemysłowych.

Przykład diety po udarze

Dieta poudarowa zależy od stanu i sprawności chorego.

• Śniadanie i kolacja powinny zawierać produkty mleczne, gdyż stanowią źródło
  białka, wapnia i witaminy D3. Ważnym elementem każdego posiłku w diecie
  przy udarze są warzywa i owoce, źródło przeciwutleniaczy i błonnika. Tego
  drugiego dostarczają też produkty pełnoziarniste.
• Obiad powinien zawierać wysokiej jakości produkty białkowe: chude mięso,
  nabiał, ryby. Praktycznym aspektem jest podawanie zup, zwłaszcza zup
  kremów, ponieważ zawierają nie tylko wiele składników odżywczych
  pochodzących z warzyw, ale także płyny. Trzeba bowiem pamiętać, że osoby
  starsze często nie odczuwają pragnienia i nie chcą pić, więc należy aktywnie
  zachęcać je do przyjmowania płynów. Odpowiednie spożycie błonnika i

   

  płynów pozwala zapobiegać zaparciom, które mogą stanowić bardzo duży
  problem u starszych, unieruchomionych osób.

Przykładowy jadłospis

• Śniadanie

Jajecznica na pomidorach

• Drugie śniadanie

Koktajl bananowy z mielonym siemieniem lnianym

• Obiad

Zupa krem z brokułów z oliwą z oliwek
Pieczone udko z kurczaka z kaszą pęczak i duszoną marchewką

• Podwieczorek

Budyń jaglany z owocami

• Kolacja

BudyńŚledź w sosie jogurtowym ze szczypiorkiem, miękki chleb graham
Przepisy dla pacjentów neurologicznych można znaleźć tutaj: https://nutriblog.pl/neurologia/
Więcej informacji na stronie: https://posilkiwchorobie.pl/strefa-neurologiczna/
Frazy do pogrubienia w tekście: chory po udarze, dieta po udarze, dieta przy
udarze, dieta poudarowa

Piśmiennictwo:
>1. Strepikowska A i wsp, Udar mózgu – czynniki ryzyka i profilaktyka,
Postępy Farmakoterapii, Tom 65 · nr 1 · 2009

2. Udary mózgu – rosnący problem w starzejącym się społeczenstwie, Instytut
Ochrony Zdrowia w Polsce, Warszawa 2016

3. Kozera G, Edukacja chorego po udarze mózgu, Choroby Serca i Naczyń 2007,
tom 4, nr 3, 123–126

4. Członkowska A i wsp, Żywienie dojelitowe i pozajelitowe w udarze
mózgu — stanowisko Grupy Ekspertów Sekcji Chorób Naczyniowych
Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, Polski Przegląd Neurologiczny 2013; 9 (4):
141–145