Zaparcia – wstydliwa dolegliwość pacjentów
Dowiedz się
Chorzy w domu oraz w szpitalu często wstydzą się powiedzieć o problemach z zaparciami. A przecież odpowiednia dieta przy zaparciach skutecznie może pomóc pozbyć się tej dolegliwości.
Jak rozpoznać zaparcie
Dolegliwości bólowe przy defekacji, uczucie parcia podczas 25% defekacji lub częściej, uczucie niepełnego wypróżnienia i mniej niż 3 wypróżnienia tygodniowo stanowią podstawy do rozpoznania zaparć u pacjenta. Zaparcia stanowią z pewnością jeden z bardziej wstydliwych a jednocześnie powszechnych problemów klinicznych. Najczęściej dotyczą kobiet po 65 roku życia.
Co najczęściej powoduje zaparcia u pacjentów?
Zaparcia na tle organicznym są wywołane nieprawidłową budową anatomiczną jelita grubego lub obecnością nowotworu, który stanowi przeszkodę na drodze przesuwania się kału. Do najczęstszych przyczyn rozwoju zaparć zaliczamy czynniki metaboliczne, przyjmowane leki i błędy żywieniowe.
Choroby sprzyjające rozwojowi zaparć
Najczęstsze stany chorobowe towarzyszące zaparciom to cukrzyca, porfiria, niedoczynność tarczycy, hiperkalcemia, hipomagnezemia czy hipokaliemia [1]. Chorzy na kamicę żółciową, kamicę nerkową, stwardnienie rozsiane, chorobę Parkinsona, depresję i zażywający niektóre leki mogą również mieć upośledzoną motorykę jelita grubego, co może być przyczyną zaparć [2].
Inne czynniki powodujące zaparcia
Ubogie spożycie błonnika pokarmowego, niska aktywność fizyczna, mała podaż płynów, eliminacja z diety produktów fermentowanych wpływa na spowolnienie perystaltyki jelit. U osób chorych przewlekle lub w wieku podeszłym łatwiej o zachowania żywieniowe, które mogą być przyczyną zaparć. Pacjenci odczuwający zmęczenie, niedożywieni, otyli, odczuwający dolegliwości bólowe po niektórych pokarmach i ze złym stanem uzębienia są w grupie ryzyka rozwoju tej dolegliwości. Obniżona aktywność fizyczna u chorych również przyczynia się do zwolnienia pasażu jelitowego i sprzyja rzadszym wypróżnianiom [2]. Oprócz dolegliwości bólowych i dyskomfortu w podbrzuszu konsekwencją braku interwencji żywieniowej w zaparciach mogą być hemoroidy i nowotwór jelita grubego [3].
Błonnik i co jeszcze? – profilaktyka przy zaparciach
Interwencja żywieniowa w zaparciach często przynosi pożądane efekty. Wprowadzenie do diety większej ilości płynów, produktów mlecznych fermentowanych, większej ilości warzyw i owoców oraz ograniczenie produktów wysokotłuszczowych to sposoby na zaparcia: pobudzi perystaltykę jelit i mogą ułatwić przesuwanie mas kałowych. Podaż błonnika w przypadku osoby cierpiącej na zaparcia powinna być w granicach 30-40 g na dzień, jednak u pacjentów, u których zwyczajowo występuje dieta ubogoresztkowa, podaż błonnika należy zwiększać stopniowo, ponieważ gwałtowny wzrost spożycia tego składnika może spowodować dyskomfort, wzdęcia i dolegliwości bólowe. Dieta na zaparcia powinna zawierać więcej gruboziarnistych kasz, jogurtów, kefirów, warzyw, owoców pestkowych, zup, otrębów i nasion roślin strączkowych [2].
Korzystne bakterie jelitowe
Właściwa flora bakteryjna w jelicie grubym ma kluczowe znaczenie w funkcjonowaniu jelit. W utrzymaniu równowagi mikrobiomu pomaga spożycie prebiotyków, czyli substancji, które nie ulegają trawieniu w przewodzie pokarmowym i korzystnie działają na perystaltykę np. Korzystne będą też otręby pszenne, cykoria lub szparagi. Produkty fermentowane są natomiast źródłem probiotyków, które ułatwiają leczenie niefarmakologiczne zaparć. Spożycie posiłków w małych objętościach podawanych co 3-4 godziny, zwiększenie udziału płynów w diecie oraz aktywność fizyczna to kolejne czynniki dietoterapii zaparć [1,2].
Płyny a odpowiednia perystaltyka jelit
Pacjenci, zwłaszcza ci w wieku podeszłym, często przyjmują zbyt mało płynów dziennie i należy ich zachęcać do zwiększenia picia w ciągu dnia. Zaleca się wypijanie płynów w małych porcjach, ale o dużej częstotliwości. Należy dążyć do wypijania około 2000-2500 ml dziennie płynów w postaci wody, słabych naparów i soków warzywnych [2]. Warto wprowadzić do jadłospisu chorego potrawy, które same w sobie zawierają dużą ilość wody, jak zupy, warzywa, owoce, warzywne gulasze, musy owocowe, jogurty naturalne czy kefiry [4].
Piśmiennictwo:
1. Gulbicka P. i wsp, Czynniki metaboliczne jako przyczyna zaparć stolca, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017, tom 8, nr 2, 55–62
2. Włodarek D, Dietetyka, Format-AB, Warszawa 2005
3. Hermann Jacek, Kościński Tomasz, Praktyczne zasady postępowania w zaparciach u dorosłych, Ginekol Pol. 2012, 83, 849-853
4. Sikorski T., Zaparcie w wieku pode szłym – odrębności diagnostyczne i terapeutyczne, Postępy Nauk Medycznych, t. XXIV, nr 5, 2011